Rocznik 2023

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy,

Zapisuję te słowa do Państwa 12 grudnia. Wokół pełno nadziei – bo to i święta za pasem oraz dziś w Sejmie Donald Tusk wygłosił expose jako premier nowego rządu.

Expose premier zaczął od ciepłych słów do swojej rodziny i wezwań do jedności w społeczeństwie.  „Każdy jest wart szacunku i swoich praw. To, co buduje wspólnotę, to rządy prawa, konstytucja i  bezpieczne terytorium” – przekonywał Tusk. Przywołał też słowa Jana Pawła II, że „solidarność to  nigdy jeden przeciw drugiemu”. Wiele osób było wzruszonych – w Sejmie, przed telewizorami, przy komputerach…

Potrzebujemy szacunku, praworządności, jedności i solidarności. Jak powietrza. A może te wartości po prostu są powietrzem? Oddychajmy więc z nadzieją. Choć także z refleksją nad ostatnimi latami w polskiej polityce, bo nie wzięły się one znikąd.

W codziennej naszej pracy powoli zadamawiają się zmiany po nowelizacji ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej. W niektórych gminach to niewielka kosmetyka dotychczasowych działań, w innych prawdziwa rewolucja. To także miara tego, jak dojrzałe były Wasze lokalne systemy przeciwdziałania przemocy.

Ile w nich było przemyślanych, merytorycznych działań, a ile rutyny i powtarzających się czynności, bez większej refleksji. Wdrażanie nowego, to także dobry moment na podsumowanie „starego”, czyli co się udało, co było mocną stroną, a co kulało albo było porażką. Wyciągnijcie wnioski.

W tym numerze „Niebieskiej Linii” – jak co roku od kilkunastu lat – dr Michał Lewoc przedstawia i analizuje działania organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości w świetle danych statystycznych. Trochę zmian (spada liczba wszczynanych postępowań z art. 207 kk i orzeczonych wyroków, rośnie liczba środków ochrony przez izolację sprawcy od osoby pokrzywdzonej), ale też trochę zatwardziałych trendów – nie przyrasta, a nawet spada liczba osób obejmowanych obowiązkiem udziału w programach korekcyjno-edukacyjnych.

Zwracamy też Waszą Czytelniczą uwagę na kwestie przemocy seksualnej. Ten temat jeszcze przed nami i przed wyjściem z przysłowiowej szafy.

Dobrego końca roku. Zapracowaliśmy wszyscy uczciwie na Nowe!

Renata Durda

SPIS TREŚCI NR 6/149/2023

WOKÓŁ OSÓB DOZNAJĄCYCH PRZEMOCY

1.Anna Więcek-Durańska Opiniowanie w sprawach o przemoc w rodzinie 

2. Krystyna Rymarczyk Neurobiologia przemocy. Jak przemoc i trauma wpływają na mózg? 

3. Karolina Czarnecka Animaloterapia i kontakt z naturą w pracy z osobami krzywdzonymi 

4. Arleta Balcerek Emocje w procesie zmiany 

5. S.A. Uciec przed przemocą domową

PRZEMOC SEKSUALNA

6. Marta Szafran-Mariňelarena, Grzegorz Wrona Identyfikowanie przemocy seksualnej w przeciwdziałaniu przemocy domowej 
7. Grzegorz Skrobotowicz Przeciwdziałanie przemocy domowej i wykorzystywaniu seksualnemu. Dobre praktyki z USA
8. Najwięcej uczyłam się od klientów Rozmowa z Heleną Tomaszewicz

STATYSTYKI WYMIARU SPRAWIEDLIWOŚCI 2022

9. Michał Lewoc Temida a przemoc domowa. Dane statystyczne z 2022 roku

Drogie Czytelniczki i drodzy Czytelnicy!

Zgodnie z przewidywaniami jesień mamy gorącą – i pogodowo, i społecznie. Zmiany, zmiany, zmiany… Długo na nie czekaliśmy. Na „nową odsłonę” procedury „Niebieskie Karty” aż 12 lat. Ale sama procedura, i jej nazwa, ma już 25 lat. Pierwsze formularze „Niebieskich Kart” pojawiły się w Policji w 1998 roku. Czy były wyczekiwanym dzieckiem? To zależy kogo zapytamy – czy policjantów, czy osoby pokrzywdzone, czy osoby stosujące przemoc, czy osoby zaangażowane w system przeciwdziałania przemocy w rodzinie/domowej. Jedni byli wtedy w oporze, inni z nadzieją. Dziś faktem jest, że do pracy w różnych zawodach i instytucjach przyszło pokolenie osób, dla których procedura „Niebieskie Karty” była od zawsze. Szanujmy więc tradycję, czerpmy z niej, ale nie bójmy się odświeżać i reperować to, co wymaga zmian.

I choć pierwsze miesiące „po nowemu” to głównie dużo lęku i napięć, więcej pytań niż odpowiedzi, to przecież tegoroczne zmiany w ustawie i rozporządzeniach nie są rewolucją, tylko kontynuacją. Zaufajcie ustawodawcy, że nie chciał niczego zepsuć i nie zrobił niczego „na złość”. Kontynuujemy to, co szło dobrze i działało, uzupełniamy braki, rozszerzamy działania wobec osób stosujących przemoc, szczególną ochroną otaczamy dzieci.

12 lat temu wiele razy słyszałam, że zespoły interdyscyplinarne i grupy robocze to głupi pomysł i to się nie uda. Były środowiska, w których się wręcz mówiło „u nas to się nie przyjmie”. A jednak corocznie ponad 100 tysięcy osób jest w Polsce obejmowanych działaniami w procedurze „Niebieskie Karty”. Poziom świadomości społecznej specyfiki problemu przemocy i obowiązku reagowania znacząco wzrósł. Przybyło osób, które swoją ścieżkę zawodową związały z tym problemem, mają kompetencje potwierdzone różnymi certyfikatami. Przybyło miejsc udzielających pomocy osobom doznającym przemocy domowej finansowanych przez organizacje pozarządowe, samorząd lokalny czy budżet państwa (do końca tego roku przybędzie nowy, 38. Specjalistyczny Ośrodek Wsparcia dla Osób Doznających Przemocy Domowej).

Czy możemy osiąść na laurach? Nie. Wciąż jeszcze brakuje wiele elementów, aby polski system uznać za wystarczający. Czy możemy być dumni/dumne z tego, co się udało zrobić, mimo wielu nieprzychylnych wiatrów. TAK!

Ja z tym poczuciem dumy i satysfakcji ze wspólnego wysiłku wchodzę w NOWE

Dobrej lektury tego numeru „Niebieskiej Linii”

Renata Durda

Spis treści do nr 5/148/2023

Narzędziownia dla pomagaczy

1. Sebastian Pluta – Narzędzia do diagnozy przemocy w terapii par 
2. Przemysław Mućko  – Zdrowa część na krześle. Budowanie zasobów w procesie terapii
3. Agnieszka Zachmann – Gaslighting – okrutna forma psychicznej manipulacji

Zrozumieć osoby stosujące przemoc Arleta Balcerek – Schemat nieufności i nadużycia a zachowania przemocowe

   4. Wanda Sztander – Kilka prawd o złości

   5. Krystyna Rymarczyk – Mózgowe podłoże agresji

Przemoc wobec dzieci

   6. Dominika Kuna – Przestępstwa seksualne przeciwko dzieciom

   7. Katarzyna Kulesza – Twój głos jest kluczem do walki z przemocą

Rozmowa z Mistrzynią

  8. Z życiowego bolidu przesiadam się na rower - Rozmowa z Renatą Durdą

Drogie Czytelniczki i drodzy Czytelnicy!

Mamy gorący rok, jeśli chodzi o zmiany w przepisach związanych z przeciwdziałaniem przemocy domowej.

9 marca br. Prezydent RP podpisał zmiany w ustawie o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie (obecnie przemocy domowej), które wprowadzają także od 15 sierpnia szereg zmian w ustawie o Policji, Żandarmerii Wojskowej i Kodeksie postępowania cywilnego.

2 sierpnia br. Prezydent RP podpisał ustawę tzw. Kamilkową (na cześć zmarłego w maju tego roku 8-letniego Kamilka z Częstochowy) zmieniającą Kodeks rodzinny i opiekuńczy oraz inne ustawy (w tym ustawę o przeciwdziałaniu przemocy domowej). Vacatio legis dla większości przepisów tej ustawy wynosi 6 miesięcy, ale pracy nad przygotowaniem nowych standardów i regulaminów czeka nas sporo.

Pozostaje trzymać kciuki za roztropne wdrażanie nowych przepisów z dbałością zarówno o ich sens merytoryczny, jak i zdrowrozsądkową organizację prac w zespołach interdyscyplinarnych i grupach diagnostyczno-pomocowych.

W tym numerze „Niebieskiej Linii” proponujemy Państwu trzy działy tematyczne. Kontynuację tematu pracy z parami oraz rozumienia dynamiki relacji między kobietami i mężczyznami w bliskich związkach.

Drugi dział dotyczy bezpieczeństwa dzieci – aktualnej skali różnych rodzajów przemocy, których dzieci doświadczają (badania z 2018 i 2022 roku) oraz przypominamy wykład prof. Jerzego Mellibrudy o bólu i strachu w relacjach rodzice-dzieci (z 2000 roku). Czytając ten tekst rodzi się pytanie, czy przez ponad dwie dekady zrobiliśmy wystarczająco dużo dla lepszej ochrony dzieci w naszym kraju?

Trzeci dział dotyczy różnych aspektów pomagania – tych, które organizujemy niekonwencjonalnie, ale z zapleczem merytorycznym („Rumianki i Bratki”) i tym, w które czasem się rzucamy w pojedynkę („Uwikłana”).

Spokojnej jesieni i długodystansowej wytrwałości.

Renata Durda

PS.Z ostatniej chwili – ustawa Kamilkowa została opublikowana – Dziennik Ustaw z 14 sierpnia poz. 1606.

Spis treści do nr 4/147/2023

Kobieta i mężczyzna - niebezpieczne związki

1. Sebastian Pluta – Problemy etyczne terapii par z doświadczeniem przemocy. Pomiędzy teorią a praktyką, cz. 2
2. Barbara Czardybon – Wpływ społeczny i procesy władzy w parze
3. Agnieszka Zachmann – Manipulacje – podstępne „wywieranie wpływu”
4. Agata Sierota – Trening zachowań asertywnych – profilaktyka i pomoc w przemocowych relacjach
5. Anita Deskiewicz – Nawet śmierć nas nie rozłączy...

Jak bezpiecznie wychować dziecko

6. Jerzy Mellibruda – Ból i strach w kontaktach między rodzicami i dziećmi
7. Maria Engler – Tożsamość u dzieci adopcyjnych a jawność adopcji
8. Katarzyna Kulesza – Czy świat dla dzieci jest bezpieczny? Skala krzywdzenia dzieci

Różne oblicza pomagania

9. Anna Maria Nowakowska – Uwikłana
10. Hanna Kubus – Rumianki i Bratki, czyli jak dyskretnie i skutecznie pomagać

Drogie Czytelniczki i Drodzy Czytelnicy

W wielu gminach w Polsce gorące lato. Nie tylko dlatego, że jesienią odbędą się wybory do Parlamentu, a zapewne wiosną przyszłego roku do samorządów. Także dlatego, że do 22 września trzeba powołać na nowo zespoły interdyscyplinarne ds. przeciwdziałania przemocy domowej, dostosować akty prawa lokalnego do zmienionych ustawą z 9 marca 2023 roku o przeciwdziałaniu przemocy domowej przepisów i nazewnictwa.

Ten stan przypomina trochę remont, który co pewien czas przewraca do góry nogami życie w domu, ale przy okazji odświeża stare zwyczaje i wprowadza nowe elementy. Życzę Państwu, aby tak było w tym przypadku, bo to pierwsza większa okazja do zmian od 2010 roku, kiedy to powoływano lokalne zespoły i budowano regulaminy związane z przebiegiem procedury „Niebieskie Karty” często od zera, czyli „z niczego”. Teraz możecie wykorzystać dobre praktyki i doświadczenie, które nabyliście przez ponad dekadę.

W tym numerze „Niebieskiej Linii” poruszamy dwie ważne kwestie – przemoc wobec osób starszych i metody pracy z osobami stosującymi przemoc.

Kiedy w numerze 5/28/2003 poruszaliśmy kwestię przemocy wobec osób starszych, jedyne badania, na które można się było powołać, pochodziły z innych krajów. W Polsce ten problem nie był badany. Dwadzieścia lat później mamy dobrej jakości polskie badania o zasięgu zarówno lokalnym, jak i ogólnopolskim. A od tego roku także oryginalne polskie narzędzie dla lekarzy do badania przesiewowego w sytuacji podejrzenia przemocy wobec seniorek/seniorów. Ogromny progres.

Podobnie sytuacja wygląda w obszarze pracy z osobami stosującymi przemoc – dwadzieścia lat temu raczkujące programy Duluth replikowane z USA, realizowane tam, gdzie była gotowość do takiej pracy. Obecnie mamy ustawowy obowiązek realizacji zarówno programów korekcyjno-edukacyjnych, jak i psychologiczno-terapeutycznych dla osób stosujących przemoc oraz prawne zobowiązanie do uczestnictwa w nich. Narzędzi do pracy z tą wymagającą (inaczej mówiąc: trudną) grupą klientów poszukują różne nurty psychologii i w każdym z tych podjeść jest coś obiecującego i wartego poznania.

Ten numer kończymy ważnym apelem europosłanki dr Sylwii Spurek, aby tworząc systemowe narzędzie w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej, nie zapominać o tej grupie naszych domowników, którzy o swoje prawa się nie upomną – zwierząt, z którymi mieszkamy. Bardzo często one także są krzywdzone. Czasem przemoc wobec nich pojawia się jako pierwsza i jest sygnałem eskalującego zagrożenia.

Pozostaje mi życzyć Państwu inspirującej lektury i gorącego lata

Renata Durda

Spis treści do nr 3/146/2023

OCHRONA OSÓB STARSZYCH PRZED PRZEMOCĄ

1. Agnieszka Skoczylas – Przemoc wobec osób starszych z perspektywy lekarza geriatry
2. Magdalena Rutkiewicz – Nowe narzędzie diagnostyczne dla lekarzy
3. Formularz Oceny Ryzyka Przemocy wobec osób starszych
4. Sebastian Kołodziejczak, Albert Terelak – Przemoc domowa wobec starszych kobiet na wsi
5. Olga Sitarz – Nowelizacja ustawy o przemocy domowej z perspektywy pokrzywdzonego seniora

POROZMAWIAJMY O SPRAWCACH/ZE SPRAWCAMI

1. Sylwia Kluczyńska – Zrozumieć sprawców przemocy
2. Arleta Balcerek – Poznawczo-behawioralne sposoby treningu samoregulacji u impulsywnych osób stosujących przemoc
3. Agata Sierota – Hazard a ryzyko przemocy

KRZESŁO W ROLI GŁÓWNEJ

1. Przemysław Mućko – Echa naszej historii. Tryby schematów na krzesłach

PRZEMOC DOMOWA A PRZEMOC WOBEC ZWIERZĄT

1. Sylwia Spurek – Przemoc wobec zwierząt domowych a przemoc domowa

Drogie Czytelniczki i drodzy Czytelnicy!

Nasze pismo ukazuje się już 25 lat. Do pracy w zawodach „pomagaczy” w poszukiwaniu pomocy do gabinetów terapeutycznych zgłasza się już nowe pokolenie, dla którego kampania „Bo zupa była za słona” to historia. Ale historia może być nauczycielką (lub coachem, jak byśmy dziś powiedzieli). Z niej wyciągamy wnioski i budujemy wskazówki do dalszej pracy. Rozpoczynamy więc „wspomnieniowy” cykl artykułów z pierwszego roku wydawania pisma. Dla mnie są zadziwiająco aktualne, choć minęło 25 lat!

9 marca 2023 roku została uchwalona ustawa o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie oraz innych ustaw. Ustawę opublikowano 21 marca 2023 roku (Dziennik Ustaw RP, pozycja 535), co oznacza, że większość jej zapisów związanych z zadaniami samorządów wejdzie w życie 22 czerwca 2023 roku.

To ostatni akt prawny z określeniem „przemoc w rodzinie”. Od teraz będziemy zajmować się problemem „przemocy domowej”. I ta modyfikacja, choć zapewne kluczowa dla inicjatorów zmian, wydaje się najmniej istotna dla zajmowania się tą problematyką.

W tym numerze publikujemy pierwszy tekst dr. Grzegorza Wrony anonsujący niektóre zmiany. W następnych numerach będziemy publikować kolejne komentarze i wskazówki. Czekamy też na kompleksowy komentarz do ustawy, który dr Wrona przygotowuje dla Wydawnictwa Wolters Kluwer.

Rok 2023 zapewne zapisze się w historii polskiego systemu przeciwdziałania przemocy domowej jako znaczący. Od 2011 roku rozporządzenie w sprawie procedury „Niebieskie Karty” nie było aktualizowane, więc nowe rozporządzenie, które pojawi się nie później niż 22 grudnia br. zapewne zrewolucjonizuje utarte schematy działania. Nowe składy zespołów interdyscyplinarnych i grup diagnostyczno-pomocowych (w miejsce grup roboczych) będą wymagały intensywnych działań szkoleniowych. Zwłaszcza że ustawodawca wyznaczył na to roczny okres realizacji.

Będziemy w „Niebieskiej Linii” trzymać rękę na pulsie i wspierać naszych Czytelników i Czytelniczki w dostępie do rzetelnej, sprawdzonej wiedzy. Bądźcie z nami!

Renata Durda

Spis treści do nr 2/145/2023 

PRAWO 

1. Grzegorz Wrona – Prawo przeciwdziałania przemocy domowej A.D. 2023 
2. Paweł Ostaszewski – Od niealimentacji do przemocy ekonomicznej i z powrotem  

PRACA Z PARAMI – PODWÓJNE REZULTATY 

1. Agata Sierota – Pułapka przemocy psychicznej – jaki rodzic taki partner 
2. Barbara Czardybon – Konflikt w związku a ryzyko nawrotu. Możliwości krótkoterminowej terapii par z problemem uzależnienia 
3. Sebastian Pluta – Problemy etyczne terapii par z doświadczeniem przemocy. Pomiędzy teorią a praktyką, cz. 1 

PRAKTYKA PRACY TERAPEUTYCZNEJ 

1. Przemysław Mućko – Przełamywanie impasu w terapii 
2. Arleta Balcerek – Techniki rozbudowujące rozumienie innych 
3. Aneta Gawełek – Cicha przemoc boli równie mocno. Zaniedbanie i uwikłanie emocjonalne w rodzinach z problemem uzależnienia 

PRZEMOC SEKSUALNA  

1. Justyna Grzymała –  Przemoc seksualna w związkach intymnych 
2. Katarzyna Fenik-Gaberle – Psychoterapeuta a ujawnienie wykorzystywania seksualnego 

CZYTANE NA NOWO PO 25 LATACH 

1. Tomasz Garstka – Przypadek Julii 

PROFILAKTYKA PRZEMOCY RÓWIEŚNICZEJ 

1. Sylwia Kita – Przemoc w szkole. W jaki sposób interweniować i zapobiegać obojętności wobec krzywdzenia 

Drogie Czytelniczki i drodzy Czytelnicy!

Czy praca z parą, w której wystąpiła/występuje nadal przemoc jest możliwa? Na to pytanie próbuje odpowiedzieć w swoim artykule Sebastian Pluta, zachęcając także Państwa do wymiany refleksji i doświadczeń w tym obszarze. Kilkanaście lat temu odpowiedź na to pytanie zapewne byłaby negatywna – trudno nam było sobie wyobrazić równowagę niezbędną do swobodnej pracy, gdy jedna ze stron żywi obawy o swoje bezpieczeństwo. Ale rzeczywistość się zmienia (np. któż z nas przed laty wyobrażał sobie terapię on-line, gdy nawet posiadanie telefonu było luksusem), zmieniają się potrzeby i oczekiwania naszych klientów. Coraz więcej osób objętych procedurą „Niebieskie Karty” lub zgłaszających się do miejsc pomocy opatrzonych szyldem „dla osób doznających przemocy/dla osób stosujących przemoc” ma za sobą krótką historię doznawania/stosowania przemocowych zachowań. Są przekonani, że „to można zmienić”, że „to można uratować”, że „to jeszcze nie koniec”. Potrzebne nam więc nie tylko narzędzia do pracy w takich sytuacjach, ale także jasne kryteria, kiedy praca w parze/z parą ma sens, a kiedy są do niej istotne przeciwwskazania.

Zwłaszcza że przemoc zwykle nie rodzi się błyskawicznie. Najczęściej to proces, który ma swoje drobniejsze przejawy, subtelne symptomy. One  czasem nie spełniają kryterium przemocy, ale są jej zarodkiem. O „zakłóceniach” w komunikacji w związku pisze Aneta Gawełek pokazując, że praca nad udrożnieniem komunikacji może być profilaktyką przemocy.

Praca z osobami po doświadczeniach przemocy często jest pracą z oporem i ambiwalencją, bezradnością i bezsilnością. Zanim w terapii dojdziemy do śladów zranień i cierpienia, najpierw pokażą się emocje, które zwykle przypisujemy sprawcom przemocy. Warto wiedzieć, jak je „rozbrajać”, bo gra w „tak, ale…” może wyczerpać i terapeutę/pomagacza i samą pacjentkę/pacjenta. O tym, jak to robić z szacunkiem dla tych emocji i bez przeciągania liny piszą zarówno Przemysław Mućko, jak i Arleta Balcerek.

W tym numerze pokazujemy jak wiele obszarów wiąże się zapobieganiem i przeciwdziałaniem przemocy – język, jakim mówimy, intencje/przekonania, jakie żywimy, narzędzia pomocowe z różnych dziedzin – wiedza o budowie mózgu i symbole z bajek. 

Czytajcie „Niebieską Linię”!

Renata Durda

Spis treści do nr 1/144/2023

PRACA Z PARAMI A PRZEMOC

1. Sebastian Pluta – Terapia par a przemoc w związku Strategia diagnozy i możliwe formy
2. Aneta Gawełek – Zakłócenia komunikacji w związku źródłem przemocy
3. Anna Maria Nowakowska – Dobre intencje

NARZĘDZIA DO PRACY POMAGACZA

4. Arleta Balcerek – Co kryje się za murem schematu?Praca z osobami w poczuciu bezradności i bezsilności
5. Przemysław Mućko – Dwa krzesła – dwie strony Bezpieczny i skuteczny sposób pracy z ambiwalencją
6. Aneta Bukowska – Brainspotting jako nowa metoda przepracowania traumy
7. Iwona Chmura-Rutkowska – Feminatywy – dlaczego TAK?

DZIECI W POTRZEBIE

8. Maria Engler – Bajki terapeutyczne Skuteczna pomoc dla dzieci po doświadczeniu przemocy
9. Dominika Kuna – Co dzieciom daje moc? Co dzieciom daje moc? Profilaktyka krzywdzenia dzieci
10. Krystyna Romanowska rozmawia z Martą Niedźwiedzką– Nastolatki na krawędzi- Czego nie wiecie o problemach swoich córek
11. Dominika Kuna rozmawia z Markiem Michalakiem– Co dzieciom daje moc?Profilaktyka krzywdzenia dzieci