Rocznik 2024

Drogie Czytelniczki i drodzy Czytelnicy,

Jesteśmy w takim momencie roku, który bogaty jest w różnego rodzaju podsumowania. Niestety, jeśli chodzi o wszelkie statystyki dotyczące zjawiska przemocy, dane wciąż pozostawiają wiele do życzenia. Nie widać bowiem znaczących zmian na lepsze, co pokazują chociażby opisywane w tym numerze raporty – dra Michała Lewoca „Prawo a przemoc domowa w 2023 roku”, jak również ten dotyczący kobietobójstwa, który przygotowała ONZ. Na samą myśl o tym, ile za wskazywanymi liczbami stoi cierpienia, zdecydowanie można poczuć przytłoczenie i niemoc… Stąd też koniecznie należy przypominać sobie o pozytywach, które – na szczęście! – w tym roku także miały miejsce i to właśnie na nich chcę się skupić.

Po pierwsze, to właśnie w 2024 roku wszedł w życie obowiązek posiadania przez wszystkie podmioty pracujące lub mające kontakt z dziećmi Standardów ochrony małoletnich. Odpowiednia ustawa obowiązuje od 15 lutego, dając poszczególnym placówkom/organizacjom pół roku na stworzenie i wprowadzenie owych standardów. Wciąż w tej kwestii pojawia się jednak wiele pytań, na które odpowiedzi – a przynajmniej na część z nich – można znaleźć w sierpniowym wydaniu naszego pisma.

Po drugie, w kwietniu Parlament Europejski przegłosował dyrektywę ws. zwalczania przemocy wobec kobiet i przemocy domowej. To pierwszy unijny zapis prawny, który odnosi się do zwalczania przemocy ze względu na płeć. Co ważne, dokument wprowadza m.in. regulacje dotyczące cyberprzemocy. Owszem, co do tych zapisów jest wiele wątpliwości, ale warto traktować je – mimo wszystko – jako krok naprzód. O całym procesie pracy nad dyrektywą i ewentualnych znakach zapytania pisze w tym numerze Karolina Kubacka, prawniczka, która brała czynny udział m.in. właśnie w negocjacjach nad tym dokumentem.

Po trzecie, w drugiej połowie roku doszło też do nowelizacji Kodeksu karnego, z którą wiązała się zmiana definicji gwałtu. Nowy zapis art. 197 kk brzmi: „Kto przemocą, groźbą bezprawną lub podstępem doprowadza inną osobę do obcowania płciowego, podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 15”. Oznacza to, że brak zgody na określone czynności seksualne jest wystarczający, by stwierdzić przestępstwo. Dotąd tak nie było, a o tym, czy do gwałtu doszło, czy nie, w zasadzie decydowała reakcja osoby, która doznała przemocy – jeśli nie broniła się wystarczająco, nie krzyczała, dane zdarzenie mogło nie zostać uznane za gwałt…

Chcielibyśmy więcej? Lepiej? Szybciej? Na pewno, ale w wielu przypadkach wprowadzone reformy mogą okazać się kluczowe. Dostrzegajmy zatem plusy i nie traćmy nadziei, że pod koniec przyszłego roku będziemy mogli pisać o kolejnych pozytywnych zmianach – tego życzę Państwu (i sobie).

Katarzyna Miłkowska

SPIS TREŚCI do nr 6/155/2024

2023 POD LUPĄ

1. Michał Lewoc Prawo a przemoc domowa w 2023 roku
2. Katarzyna Miłkowska 140 kobiet dziennie – pandemia kobietobójstwa
3. Dorota Peretiatkowicz „Miłość to nie przemoc” – perspektywa polska

CYBERPRZEMOC

4. Cyberprzemoc w związkach – jak sobie z nią radzić? (Oprac. Redakcja)

PRAWO

5. Karolina Kubacka Czy kobiety poczują się w sieci bezpieczniej? Dyrektywa antyprzemocowa Unii Europejskiej
6. Damian Aptowicz Niealimentacja – przestępstwo bez znaków zapytania

WARSZTAT TERAPEUTY

7. Maria Engler Różne oblicza manipulacji
8. Przemysław Mućko Jak naprawić osobowość? Powtórne rodzicielstwo w terapii zaburzeń osobowości
9. Sylwia Kita Przeniesienie i przeciwprzeniesienie w psychoterapii integracyjnej
10. Joanna Sikora-Ścigała Terapia EMDR w pracy z osobami doświadczającymi przemocy domowej

Drogie Czytelniczki i drodzy Czytelnicy,

nadeszła jesień, która bez wątpienia sprzyja głębokim refleksjom. Naszym nowym numerem chcemy zatem zaprosić Państwa do rozważań na temat… samych siebie! Zgadza się, na kolejnych stronach pisma z różnych perspektyw przyglądamy się wszelkiej maści Pomagaczom i Pomagaczkom. Co spowodowało, że zajmujecie się tym właśnie obszarem? Co motywuje Was do pracy z problematyką przemocy? W jaki sposób to, co robicie, oddziałuje na Wasze życie, a zwłaszcza zdrowie psychiczne?

W gąszczu codziennych wyzwań często zapomina się o własnym dobrostanie i regularnym „ładowaniu baterii”. Podobno jest nawet takie powiedzenie wśród ratowników medycznych, że: „Najlepszy ratownik to żywy ratownik” – trudno się z nim nie zgodzić, zwłaszcza jeśli owo życie będziemy rozumieć szerzej niż tylko biologiczną egzystencję. Zgłębiając temat, przedstawiamy zatem Państwu kilka artykułów, które mogą pomóc w sprawdzeniu, czy faktycznie w Waszym życiu zawodowym panuje równowaga, a jeśli przemoc, z którą stykacie się na co dzień, rzuca cień na prywatność, jak możecie o siebie zadbać i odnaleźć zdrową harmonię. Czy stan idealny istnieje? Oczywiście nie, ale = warto do niego dążyć, nawet jeśli od czasu do czasu wymaga to powiedzenia: „Tak, nie radzę sobie i potrzebuję wsparcia”.

Co ważne, tego typu rozmyślania wcale nie muszą odrywać Państwa od codzienności, w której nieraz trzeba działać sprawnie – tu i teraz. W tym zakresie także chcemy Was wesprzeć, stąd też publikujemy dwa niezwykle ważne artykuły sędziego dra Michała Lewoca, z czego jeden dokładnie przybliża temat nowych wytycznych Prokuratora Generalnego w sprawie zasad postępowania prokuratury w zakresie przeciwdziałania przemocy domowej. Zawierają one aż 53 zalecenia, w których efekcie zwiększy się współpraca pomiędzy prokuratorami a zespołami interdyscyplinarnymi oraz grupami diagnostyczno-pomocowymi.

Praktyczne wskazówki prezentujemy także w obszarze pracy z dziećmi, m.in. pedagożka Maria Engler poleca gry planszowe, których celem jest wsparcie młodych ludzi będących w szczególnie trudnej sytuacji emocjonalnej, społecznej czy rodzinnej. Z wielką radością – ponieważ braliśmy udział w przygotowaniach – przypominamy też, że do 19 listopada trwa ogólnopolska kampania Dzieciństwo bez Przemocy. Wciąż można się w nią włączyć, a jeśli nie uda się w tym roku, śmiało można zacząć przygotowywać się już na kolejną edycję.

Jak starałam się pokazać, jesienią chcemy objąć Państwa troską i na tyle, na ile możemy – wesprzeć. Wiemy bowiem, z jak trudnymi zadaniami musicie się mierzyć. Razem damy sobie z nimi radę!

Katarzyna Miłkowska

SPIS TREŚCI do nr 5/154/2024

ZRÓWNOWAŻONE POMAGANIE

1. Irena Pospiszyl Syndrom Atlasa Jak nie wpaść w pułapkę pomagania?
2. Arleta Balcerek Dbanie o siebie – luksus czy prawo każdego z nas?
3. Sandra Błędek-Andrzejak Pomaganie – praca tylko dla siłaczy?
4. Anna Andrzejewska Wzmacnianie odporności i dobrostanu za pomocą pozytywnej neuroplastyczności
5. Maja Kuźmicz Cień przemocy – jak wpływa na życie pomagacza

NARZĘDZIOWNIK

6. Krystyna Rymarczyk Empatia zapisana w mózgu
7. Przemysław Mućko Praktyczne spojrzenie na osobowość
8. Michał Lewoc Dokumentacja procedury „Niebieskie Karty” w postępowaniach sądowych
9. Michał Lewoc Nowe wytyczne Prokuratora Generalnego

WSPARCIE NAJMŁODSZYCH

10. Katarzyna Miłkowska Dobre dzieciństwo daje moc
11. Maria Engler Planszówki z misją
12. Katarzyna Błażejewska-Stuhr, Agata Ziemnicka Znikam. Zaburzenia odżywiania u dzieci i młodzieży

Drogie Czytelniczki i drodzy Czytelnicy!

Jak Państwo widzicie, pozwoliłam sobie przywitać się tymi samymi słowami, których często przez ostatnie niemal 25 lat używała Renata Durda – nieoceniona wieloletnia redaktorka naczelna „Niebieskiej Linii”. Cóż, trudno jest przejmować funkcję po takiej osobie. Jednocześnie jednak możliwość kroczenia tak silnie zarysowanymi śladami jest też ogromnym wyróżnieniem. Tym bardziej, że mam niezachwiane przekonanie o niezmiennie istotnej roli, jaką odgrywa Pismo – bazując m.in. na bogatej jego historii i potencjale zbudowanym w przeszłości, możemy zrobić naprawdę wiele dobrego także i w kolejnych latach. A jest co robić (biorąc pod uwagę tematykę naszej pracy – niestety)…

Mam przy tym pełną gotowość do działania i poczucie, że zebrane dotąd doświadczenia dają mi podstawy, by się go podjąć (zarówno dziennikarskie, jak i z zakresu psychologii). Wiem, tego typu zmiany nie są łatwe, a poprzeczka jest ustawiona bardzo wysoko. Nikt tu jednak nie będzie się z nikim ścigał, bo cel mamy ten sam: skuteczną walkę z szeroko rozumianą przemocą oraz jej skutkami. Tworzenie rzetelnych, wypełnionych merytoryką artykułów i oddawanie łamów Pisma specjalistom z tego zakresu bez wątpienia może być ważnym narzędziem w tej walce – po nie zatem sięgam, stawiając sobie zadanie dostarczania Państwu najwyższej jakości wiedzy oraz możliwości spotkań z inspirującymi ludźmi.

Cieszę się także z faktu, że mogę rozpocząć swoją drogę z Pismem właśnie tym numerem – 15 sierpnia wszedł bowiem w życie obowiązek posiadania przez wszystkie podmioty pracujące z małoletnimi standardów ochrony dzieci. Wierzę, że to ważny krok
w zakresie zwiększania bezpieczeństwa najmłodszych, a także świadomości dorosłych na temat tego, jak rozpoznawać objawy krzywdzenia dzieci, jak im pomagać i – od czego należałoby w ogóle zacząć – zapobiegać doświadczaniu przez nie przemocy. Droga do wprowadzenia wspomnianych standardów nie była jednak prosta i nadal pojawiają się różnego rodzaju wyzwania z tym związane. Stąd też postanowiliśmy większość najnowszego numeru poświęcić właśnie najmłodszym, rozpoczynając od artykułu Renaty Szredzińskiej prezeski Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę. Nikt przecież tak dobrze nie opisze szerokiego obrazu owych standardów, jak osoba, która wraz ze swoim zespołem oraz innymi organizacjami pozarządowymi, brała czynny udział w tworzeniu projektu ustawy wprowadzającej obowiązek ich wdrożenia.

A zatem: zmiany, zmiany, zmiany… Wierzę, że na dobre i serdecznie się z Państwem witam, życząc przy okazji ciekawej lektury.

Katarzyna Miłkowska

SPIS TREŚCI do nr 4/153/2024

BEZPIECZNE DZIECKO

1. Renata Szredzińska Standardy ochrony dzieci – większe bezpieczeństwo najmłodszych
2. Joanna Szałek Wzmacnianie ochrony małoletnich
3. Agata Sierota Profilaktyka szkolnej przemocy rówieśniczej wśród nastolatków
4. Maciej Ciechomski, Renata Wiśniewska Czy mogę koło Ciebie postać? Programy wsparcia rówieśniczego 
5. Nowe technologie vs. przemoc rówieśnicza – czym jest RESQL? Rozmowa z Radosławem Kaczanem i Karoliną Malinowską
6. Dagmara Dobosz, Marcin Gierczyk Zaniedbanie emocjonalne dzieci

PRACA Z CIAŁEM I UMYSŁEM

7. Anna Falkiewicz Siła płynąca z ciała – o terapii czaszkowo-krzyżowej
8. Małgorzata Zembowicz-Kowalska Dwa oblicza leczenia uzależnień
9. Sandra Błędek-Andrzejak Agresja u osób stosujących przemoc – okiem psychiatry

PRZEMOC (NIE)WIDOCZNA

10. Patrycja Wonatowska Gwałt w małżeństwie – przemoc w domowym zaciszu
11. Katarzyna Miłkowska Cyberprzemoc – realny problem wirtualnego świata

Drogie Czytelniczki i drodzy Czytelnicy!

Do napisania tych słów przygotowywałam się już od jakiegoś czasu, ale są takie sprawy, że człowiek – choć gotowy – to nadal w emocjach, więc piszę i kasuję, piszę i kasuję…

Tym 152 numerem „Niebieskiej Linii” żegnam się z Państwem w roli redaktorki naczelnej.

Wspomnienia biegną do początku pisma. Wciąż pamiętam dzień, gdy prof. Jerzy Mellibruda wszedł do pokoju, w którym mieścił się dział edukacji i wydawnictw Państwowej Agencji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, którym wówczas kierowałam, i powiedział „przydałoby się nam czasopismo poświęcone problemowi przemocy w rodzinie” i znacząco spojrzał w moją stronę. Odpowiedziałam, że mogę się zająć stroną redakcyjno-organizacyjną, ale kto pokieruje pismem? „Na początek ja, a potem się zobaczy” – odpowiedział Jurek.

No i tak to się zaczęło. Jurek miał mnóstwo obowiązków, więc Jego rola w piśmie przez kilka pierwszych lat polegała na rzucaniu pomysłów, tematów, podpowiedziach co w zachodniej literaturze warte uwagi. Pismo miało swoje redaktorki, niektóre na kilka numerów, niektóre na dłużej – mogliście to Państwo śledzić w stopkach redakcyjnych. Zawsze czułam się związana z „Niebieską Linią” – czy pod czujnym okiem Jurka Mellibrudy czy potem już samodzielnie.

I tak minęło ćwierć wieku. I przyszedł czas na nowe, młodsze pokolenie, które kampanię „Bo zupa była za słona” pamięta z dzieciństwa, albo wręcz jest ona dla nich już tylko historycznym faktem. Epoka prekursorów i pionierów dobiegła końca, pora na tych, co rozwijają, standaryzują i profesjonalizują, szukają rozwiązań na nowe czasy i nowe wyzwania.

Dziękuję serdecznie wszystkim, z którymi pismo mnie połączyło – redaktorkom, autorkom i autorom, gronu wspaniałych ekspertów i ekspertek z Rady Programowej pisma, obecnej dyrektorce Instytutu Psychologii Zdrowia, Zofii Sobolewskiej-Mellibrudzie, która nigdy nie zawahała się nad kwestią utrzymania tego tytułu, choć pismo nie przynosi zysków, a także wieloletniemu grantodawcy, jakim była najpierw PARPA, a obecnie Krajowe Centrum Przeciwdziałania Uzależnieniom. Przepraszam, że nie wymieniam wszystkich z imienia i nazwiska, ale już 10 lat temu moja lista „kontaktów” przy piśmie przekroczyła 500 osób.

Ale nade wszystko dziękuję Wam – wspaniałe Czytelniczki i Czytelnicy, bo to Wasze głosy trzymały mnie przy tej misji. Jako „wędrująca edukatorka” spotykałam się z Wami w różnych miejscach Polski – zawsze słyszałam, że pismo było użyteczne, inspirujące, wspierające, że podtrzymuje w Was poczucie, że nie jesteście z trudnymi sytuacjami sami.

Może kiedyś przyjdzie czas na dłuższy wspomnieniowy tekst o historii pisma, teraz czas na krótkie DZIĘKUJĘ.

Renata Durda

Spis treści do numer 3/152/2024

PRZEMOC SEKSUALNA

1. Agnieszka Widera-Wysoczańska – Jak ułatwić diagnozę i psychoterapię przemocy seksualnej
2. Joanna Gzyra-Iskandar – Jedna jaskółka wiosnę uczyni. Punkt pomocy dla kobiet po gwałcie
3. Maja Staśko – Ofiara idealna
4. Dagmara Dobosz – Seksualizacja mediów i wpływ na rozwój nastolatków

WARSZTAT PRACY PSYCHOLOGICZNEJ

1. Sylwia Kita – Psychoterapia integracyjna a skutki traum skumulowanych
2. Barbara Czardybon – Uwarunkowania i konsekwencje przemocy wobec osób LGBT+

Gasnący płomień
Rozmowa z Patrycją Jaskułą

ROZMOWA Z MISTRZYNIĄ

Uczę jak zmienić perspektywę myślenia
Rozmowa z Lilianą Krzywicką

DIADA RODZIC-DZIECKO

1. Joanna Sikora-Ścigała – Przemoc wobec dzieci jako konsekwencja wypalenia rodzicielskiego
2. Anna Maria Nowakowska – Gorsze dzieci
3. Barbara Augustyniak – Jakim jesteś rodzicem?

Drogie Czytelniczki i drodzy Czytelnicy!

W tym roku mamy wiosnę jak lato. Nadeszły letnie upały i bzy kwitną na początku kwietnia, choć zwykle działo się to miesiąc później. Sprawy przyspieszają. Także w wyniku wyborów samorządowych. Miniona kadencja wójtów/burmistrzów/prezydentów oraz rad gmin i sejmików województw trwała 5,5 roku. Przyzwyczajeni do 4-letnich zmian, czekaliśmy na ten moment długo. A jednak frekwencja wyborcza była niska – głosowała niewiele ponad połowa osób uprawnionych. To powinno skłonić do refleksji, zwłaszcza po wysokiej frekwencji w wyborach parlamentarnych. Czy nie wierzymy w sprawczość samorządów lokalnych? Nie zależy nam, kto urządza naszą okolicę i nasze codzienne życie? A przecież w kwestii polityki społecznej „bliższa koszula ciału” – to władza lokalna i jakość pracy jednostek samorządu terytorialnego określają jakość naszego codziennego życia. Także w zakresie zapobiegania i zwalczania przemocy domowej.

W „Niebieskiej Linii” trzymamy się dotychczasowej jakości i proponujemy ważne tematy w nowych odsłonach. Po pierwsze temat mężczyzn doznających przemocy. Od ponad 10 lat systematycznie rośnie odsetek procedur „Niebieskie Karty”, w których osoby wskazane jako doznające przemocy mają płeć męską. To zjawisko na pewno wymaga głębszych analiz niż prosty komentarz, że kobiety częściej stosują przemoc wobec partnerów. Gavin de Becker w książce „Dar strachu. Jak wykorzystać sygnały o zagrożeniu, które ostrzegają nas przed przemocą i zapewniają przeżycie” pisze: Jest zrozumiałe, że spojrzenia mężczyzn i kobiet na kwestię bezpieczeństwa tak bardzo się różnią – kobiety i mężczyźni żyją w dwóch różnych światach. (…) Mężczyźni w głębi duszy boją się, że kobiety ich wyśmieją, natomiast kobiety w głębi duszy boją się, że mężczyźni je zabiją. Dostrzegając więc problem przemocy wobec mężczyzn, nie zapominajmy, że nie wolno tu szukać symetrii.

W tym numerze kontynuujemy temat pracy z parami, w których występuje problem przemocy sytuacyjnej oraz skutków przemocy doświadczanej w dzieciństwie. Bo przemoc może zniknąć z naszego życia, ale jej skutki często zostają z nami na długo.

Damian Aptowicz przybliża Państwu temat związany ze skargami na członków grupy diagnostyczno-pomocowej w procedurze „Niebieskie Karty”. Mam nadzieję, że takich przypadków nie będzie dużo, ale zawsze warto wiedzieć „z czym to się je”.

Gorącej i inspirującej lektury!

Renata Durda

Spis treści do numer 2/151/2024

MĘSKA SPRAWY

1. Przemysław Mućko – Mężczyzna doznający przemocy. Natura problemu z
   perspektywy terapii schematu
2. Agata Sierota – Pomijany problem – przemoc wobec mężczyzn

CHROŃMY DZIECI

1. Paulina Pawlak – Przemoc a zaburzenia rozwoju dziecka
2. Arleta Balcerek – Ślady przemocy rówieśniczej w dorosłości
3. Joanna Szałek – Zmiany w zakresie systemu ochrony prawnej małoletnich

ROZMOWA Z MISTRZYNIĄ

Najważniejszy jest drugi człowiek
Rozmowa z Grażyną Pisarczyk

PRACA INTERDYSCYPLINARNA

1. Liliana Krzywicka – Interdyscyplinarna pomoc osobom doznającym przemocy
2. Damian Aptowicz – Rozpatrywanie skargi na grupę diagnostyczno-pomocową. Aspekty proceduralne

POŻYTECZNE, MĄDRE I PRAKTYCZNE

1. Sebastian Pluta – Para z problemem przemocy. Różne podejścia i programy terapii, cz. 2
2. Agnieszka Widera-Wysoczańska – Przepis na chorobę – konsekwencje przemocy

Drogie Czytelniczki i drodzy Czytelnicy!

Jutro – 15 lutego 2024 – w życie wchodzą niektóre przepisy ustawy tzw. Kamilkowej. Do 15 sierpnia będziecie mieć czas, aby opracować i wdrożyć Standardy Ochrony Małoletnich. Pamiętajcie, że krąg podmiotów zobowiązanych do ich przyjęcia jest naprawdę szeroki. To każdy organizator działalności: oświatowej (czyli osoby prowadzące działalność gospodarczą jako korepetytorzy także), opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej (tak, kościoły także!), artystycznej (chóry, domy kultury, teatry, kina itd.), medycznej, rekreacyjnej, sportowej, każdej związanej z rozwijaniem zainteresowań małoletnich. Także podmioty świadczące usługi hotelarskie, turystyczne oraz prowadzące miejsca zakwaterowania zbiorowego. Oraz zakłady pracy, gdzie praktyki odbywają osoby poniżej 18. roku życia.

„Niebieska Linia” IPZ od ponad 3 lat posiada Politykę Ochrony Dzieci – jej opracowywanie i wdrażanie było procesem, w który zaangażowanych było wiele osób z zespołu i spoza niego. To była dobra okazja do dyskusji o bezpieczeństwie dzieci, ale też o naszym podejściu do tego, co pomaga, a co może ograniczać nasze zaangażowanie w pomaganie dzieciom.

Potraktujcie proces wdrażania standardów jako okazję, a nie żmudny obowiązek.

Od jutra powinny także pojawić się kwestionariusze do szacowania ryzyka zagrożenia dla życia lub zdrowia dziecka służące stwierdzeniu zasadności zapewnienia dziecku ochrony podejmowanej na podstawie art. 12a ustawy o przeciwdziałaniu przemocy domowej, czyli z inicjatywy pracownika socjalnego. Niestety minister właściwy do spraw zabezpieczenia społecznego nie przygotował stosownego rozporządzenia i kwestionariuszy brak. Oby ten stan nie przeciągał się zbyt długo.

My nie spóźniamy się z nowym numerem „Niebieskiej Linii”. Przygotowaliśmy dla Was pakiet ciekawych artykułów zarówno dotyczących pracy z parami w kryzysie (temat kontynuujemy od roku), jak i pracy z psychicznymi skutkami doznawanej przemocy.

Dla członków i członkiń powołanych jesienią 2023 roku zespołów interdyscyplinarnych przygotowaliśmy kompendium podstaw działania z garścią praktycznych wskazówek. Dobre praktyki będziemy opisywać w 2024 roku na łamach „Niebieskiej Linii” także dla członków i członkiń grup diagnostyczno-pomocowych.

                                                                          Pożytecznej lektury!

Renata Durda

Spis treści do numer 1/150/2024

SYSTEM PRZECIWDZIAŁANIA PRZEMOCY

1. Renata Durda – Vademecum dla członkiń i członków zespołów interdyscyplinarnych
2. Ewa Bilska – Szkoląc mundurowych. Skuteczne interwencje Policji i Żandarmerii Wojskowej z użyciem procedury „Niebieskie Karty”

OKIEM PSYCHOLOGA

3. Joanna Gzyra-Iskandar – Przemoc poseparacyjna
4. Aneta Gawełek – W krainie fantazji. Doznawanie przemocy a choroba psychiczna
5. Paulina Pawlak – Adaptacja do przemocy
6. Anna Nowakowska – Nigdy mnie nie uderzył
7. Przemysław Mućko – Trudności w pracy z krzesłami. Jak je przezwyciężyć?

WARSZTAT PRACY Z PARAMI

8. Sylwia Kita – Psychoterapia integracyjna w pracy ze złoszczącą się parą
9. Sebastian Pluta – Para z problemem przemocy. Różne podejścia i programy terapii, cz. 1

Z TERENU

10. Tadeusz Pulcyn – Stowarzyszenie DROGA w Olsztynku